طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی در سال 1996، دارو به هر ماده یا محصولی گفته می شود که برای اصلاح یا بررسی سیستم های فیزیولوژیکی یا حالت های پاتولوژیک به نفع گیرنده استفاده می‌شود. در طول دوره درمان ارتودنسی، داروهایی برای کنترل و کاهش درد ناشی از اعمال فشار به بافت های بیولوژیکی، کنترل مشکلات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) و مقابله با برخی عفونت ها تجویز می‌شوند. جدای از این داروها، بیمارانی که ویتامین ها، مواد معدنی، مکمل های هورمونی و سایر ترکیبات را برای پیشگیری یا درمان بیماری های مختلف مصرف می کنند نیز در هر ویزیت ارتودنسی یافت می شوند. برخی از این داروها ممکن است تأثیرات عمیقی بر نتایج کوتاه مدت و بلند مدت ارتودنسی داشته باشند. از این رو لازم است مکانیسم اثر دارو بر حرکت دندان ها و بر بازسازی بافت در طول ارتودنسی بررسی شود.
اثر داروها بر ارتودنسی
داروهای مسکن و ضد درد
ضد درد یا مسکن دارویی است که درد را با اثر بر روی CNS یا مکانیسم های درد محیطی، بدون تغییر قابل توجهی در هوشیاری بیمار، تسکین می دهد. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) حساسیت ناشی از کاربرد مستقیم پروستاگلاندین ها را تحت تأثیر قرار نمی دهند، اما مکانیسم حساس کننده درد ناشی از برادی کینین ها، فاکتورهای نکروز تومور (TNF)، اینترلوکین ها (ILs) و غیره را مسدود می کنند. اثر مسکن ها به دلیل انسداد گیرنده های درد محیطی و جلوگیری از حساس شدن پایانه های عصبی توسط داروی ضدالتهابی غیر استروئیدی اعمال می شود.
آسپرین
اسید استیل سالیسیلیک و ترکیبات مربوط به آن و عملکرد آنها ناشی از مهار فعالیت COX است که اسیدهای چرب غیراشباع در غشای سلولی را به پروستاگلاندین تبدیل می کند. تجربیات معاینات بالینی نشان می دهد که حرکت دندان ارتودنسی شده در بیمارانی که تحت درمان طولانی مدت استیل سالیسیلیک قرار می گیرند بسیار کند است. درمان با سالیسیلات با مهار سنتز پروستاگلاندین ها، جذب استخوان را کاهش می دهد و ممکن است بر استئوکلاست ها (عوامل جذب استخوان) تأثیر بگذارد. بنابراین توصیه می‌شود که بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار می‌گیرند، نباید به مدت طولانی در طول درمان ارتودنسی مصرف آسپرین و ترکیبات مرتبط با آن را مصرف کنند.
اثر ویتامین D بر حرکت دندان ها
ویتامین D و متابولیت (مواد شرکت کننده در متابولیسم یا سوخت و ساز سلولی) فعال آن، همراه با هورمون پاراتیروئید (PTH) و کلسی تونین، میزان کلسیم و فسفر را تنظیم می کنند. گیرنده های ویتامین D نه تنها در استئوبلاست ها (استخوان‌ساز) بلکه در پیش سازهای استئوکلاست و در استئوکلاست های فعال نیز نشان داده شده است.
در سال 1988، کالینز و سینکلر نشان دادند که تزریق داخل رباطی متابولیت ویتامین D، باعث افزایش تعداد استئوکلاست ها و میزان حرکت دندان در طول انقباض دندان نیش می شود.
استروژن ها
مطالعات نشان داده است که استروژن ها سرعت حرکت دندان را کاهش می دهند. داروهای ضد بارداری خوراکی که برای مدت طولانی مصرف می شوند، می توانند بر سرعت حرکت دندان تأثیر بگذارند. آندروژن ها همچنین جذب استخوان را مهار می کنند، رشد سیستم عضلانی را تعدیل می کنند و ممکن است بر طول، نتایج و برگشت درمان ارتودنسی تأثیر بگذارند.
هورمون های تیروئید
هورمون تیروئید سرعت حرکت دندان ارتودنسی را در بیمارانی که تحت چنین داروهایی قرار می گیرند افزایش می دهد.
کورتیکواستروئیدها
شواهد نشان می دهد که اثر اصلی کورتیکواستروئید بر بافت استخوانی، مهار مستقیم عملکرد استئوبلاست و در نتیجه کاهش تشکیل کل استخوان است. کاهش در تشکیل استخوان به دلیل افزایش سطح هورمون پاراتیروئید ناشی از مهار جذب کلسیم روده ای است که توسط کورتیکواستروئیدها ایجاد می شود. کورتیکواستروئیدها سرعت حرکت دندان را افزایش می دهند و از آنجایی که تشکیل استخوان جدید می تواند در یک بیمار تحت درمان مشکل باشد، ثبات حرکت دندان و به طور کلی ثبات درمان ارتودنسی را کاهش می دهند.
هنگامی که آنها برای مدت طولانی استفاده می شوند، عارضه جانبی اصلی آن پوکی استخوان خواهد بود.
استامینوفن
این یک مهار کننده ضعیف COX-1 و COX-2 است که همچنین سطح پروستاگلاندین ادراری را کاهش می دهد و هیچ تأثیری بر حرکت دندان ارتودنسی در خوکچه هندی و خرگوش نشان نداده است. مطالعات مقایسه ای و تجربیات بالینی نشان داده است که استامینوفن برای کنترل درد و ناراحتی ناشی از درمان ارتودنسی موثر است.
فنی توئین (داروهای ضد صرع)
به دلیل رشد بیش از حد رشته های کلاژن لثه، که پاپیلای بین دندانی (پاپیلای بین دندانی ، بخشی از بافت لثه است که در فضای بین دندان ها وجود دارد) را درگیر می کند، هیپرپلازی لثه (رشد بیش از حد بافت لثه اطراف دندان ها) را القا می کند و استفاده از ارتودنسی و حفظ بهداشت دهان را دشوار می کند. اگر در دوران بارداری استفاده شود، می‌تواند باعث ایجاد شکاف کام، لب شکری و میکروسفالی شود.
والپروئیک اسید (داروی صرع یا میگرن)
پتانسیل ایجاد خونریزی لثه را حتی با ترومای جزئی دارد و ارتودنسی را دشوار می کند.
گاباپنتین (داروی ضد تشنج)
باعث ایجاد خشکی دهان می شود و حفظ بهداشت دهان را در طول درمان ارتودنسی دشوار می کند.
نتیجه گیری اثر دارو بر حرکت دندان ها
دندانپزشکان متخصص مدت هاست مشاهده کرده اند که دندان ها با سرعت های متفاوتی حرکت می‌کنند و پاسخ افراد به درمان متفاوت است. برخی از تفاوت ها ناشی از تغییر در بازسازی استخوان ناشی از داروها و عوامل سیستمیک است. تمام داروهای بررسی شده دارای اثرات درمانی و همچنین عوارض جانبی هستند که بر سلول های مورد هدف ارتودنسی تأثیر می گذارد. ارزش سوابق پزشکی به طور فزاینده ای قابل توجه است زیرا پیر و جوان به طور یکسان در معرض طیف وسیع تری از عوامل درمانی قرار می گیرند.
بنابراین ضروری است که دندانپزشک ها قبل و در طول درمان ارتودنسی به مصرف دارو، سوابق پزشکی هر بیمار و اثر دارو بر حرکت دندان ها توجه داشته باشند تا بهترین استراتژی درمانی برای درمان و کنترل درد حین ارتودنسی انتخاب شود. ضمنا استامینوفن که تأثیر قابل توجهی بر سرعت حرکت دندان ندارد، می تواند برای کنترل درد در طول درمان ارتودنسی توصیه شود.